เอา “ความไม่มี” มากำหนดตน

พระโพธิธรรม (ตั๊กม้อโจ้วซือ)

       คำว่า “ไม่มี” ความหมายที่ง่าย ๆ ก็คือ “เรียบง่าย ๆ” กับ “รู้จักพอ” “ไม่มี” สามารถนำมากำหนดความยุ่งยากต่าง ๆ ของชีวิตได้ ไปกำราบขจัดใจที่ไม่สงบ หยุดใจลังเล (สองจิตสามใจ) ให้สงบเงียบ ในชีวิตประจำวัน หากยังไม่สามารถมีชีวิตที่เรียบง่ายหรือไม่รู้จักการยอมสละตัดทิ้ง ก็จะก่อให้เกิดมีชีวิตที่สับสนหรือสภาพจิตที่สูญเสียดุล ยิ่งไม่รู้จักยับยั้งความใคร่อยาก ยิ่งได้รับการหลอกลวงด้านสวยงามของชีวิต พวกเซนพูดถึงความหมายของ “ความไม่ดี” ว่า คือต้องกำหนดความฟุ้งซ่านต่าง ๆ แสวงหาสภาวะจิตที่สว่างและมีชีวิตชีวา เพื่อมากำหนดตนอย่างจริงจัง ซึ่งเป็นวิธีเฉียบพลันของมหายาน           

            “หยุดความสัมพันธ์ต่าง ๆ ไว้ก่อน พักเรื่องต่าง ๆ ไว้หมด” เพียง

ได้ผ่าน “ธรรมจิต” มาทำให้ใจตนเองสะอาด ปัญญาจึงจะแล่นไหลฉายแสงระยิบระยับ สภาพใจจึงสามารถได้รับความสงบที่แท้จริงได้ ไม่ว่าจะทำอะไรขอให้มี “ความไม่มี” จึงจะประจักษ์แจ้งธรรมล้ำลึกอัศจรรย์ได้ ก็จะได้รับปัญญาใหม่ ๆมาชำระล้าง ทำให้ไม่หลงผิดหรือออกนอกลู่ ไม่ว่าจะอยู่ในสภาพอย่างไร เมื่อความคิดเกิดขึ้นก็ไม่ใส่ใจ ก็สามารถที่จะหยุดความคิดได้ให้ตั้งอกตั้งใจเรื่องก็สำเร็จได้           

           การค้นคว้าหลักเซน ต้องรู้จักเอา “ความไม่มี” มากำหนดจิต ขัดขวางการชักนำต่าง ๆ จากภายนอก ก็จะตั้งสติอยู่ได้ เอา “ความไม่มี” ไปขจัดความโลภ ใจก็เป็นสันติสุข ก็จะลุเห็นความงามของ “ความไม่มี” อันแยบยลได้ ใจก็จะปลอดโปร่ง ไม่ว่าคลื่นลมจะกรรโชกแรงแค่ไหน ก็จะไม่รบกวนความสงบของใจได้ ในสภาพวุ่นวายปัจจุบัน ในสภาพที่ไม่อาจขัดขวางได้การแข็งขืนตอบรับในเรื่องที่ไม่อาจสนองได้ หรือไม่อาจปฏิเสธได้ คนส่วนใหญ่ก็เป็นเพราะความเกี่ยวข้องกันแบบนี้จนทำให้เกิดความเสียหายเป็นเรื่องใหญ่ หรือเพราะอารมณ์ชั่ววูบ จึงตกสู่หลุมพลาง หรือเพราะเกิดความโลภชั่ววูบขึ้น เลยกลายเป็นความผิดพลาดมหาศาล หากว่าไม่รู้จักเอา “ความไม่มี” มากำหนดใจแล้ว เมื่อถูกสภาพอะไรข้างนอกจะมาโจมตีเข้า ก็จะทำให้ตนเองตกอยู่ในสถานะการณ์ที่ลำบาก    

       

           สถานการณ์โลกแปรเปลี่ยน คนส่วนใหญ่จะหลอกลวง เรื่องต่าง ๆผันแปรไปอย่างคาดไม่ถึง หากไม่สามารถสงบใจได้ ก็ไม่มีทางที่จะเห็นของแท้ของจริงได้ ไม่รู้จักกำหนดหรือตัดทิ้งสิ่งตกค้าง คงไม่พ้นจากความหลงเศร้าเสียใจ ตนเองต้องล่มจมท่ามกลางมายา ให้ปล่อยวางความฟุ้งซ่านประโยคว่า “กลางความมีจริงไม่มี กลางความไม่มีจริงมี” ให้เสาะหาสัจธรรมออกมา คน ๆ หนึ่งก็เพราะการมีอยู่ “อาตมาลักษณ์” ไม่ยอมสลัดมันออกไปทำให้เป็นความจอมปลอมที่ทับถมจนเป็นการบีบคั้น นั่นก็คือหมดหนทางที่จะปล่อยวางให้หยุด สงบได้ตลอดไป ทำให้ร้อนรนตลอดเวลา ไม่มีความสงบเป็นเพราะอย่างนี้เองก็ยากที่จะเห็นจิตเดิมตนเองได้อย่างแท้จริง หมดทางที่จะยอมรับในตนเอง การติดยึดในวิสัยจอมปลอมที่หนักหน่วงเช่นนี้ทำให้ตนเองหลงใหล เป็นข้อขัดแย้งมากในการค้นคว้าศาสตร์แห่งเซน และเพราะอย่างนี้ก็ไม่มีทางได้กำหนดตนเอง หมดทางเข้าถึงสภาวะ “เซน” ได้ ที่ว่า “ไม่มีใจคือธรรม” เป็นใจที่ปกติที่ทำให้ตนเองว่างสบาย ขั้นต่อไปการเจริญกลไกแห่งเซนให้มาก ๆ ไม่ต้องไปเปรียบเทียบกับใคร ขยันทำไปตามเหตุปัจจัยของตนเองไปดำรงชีพ ก็สามารถกำหนดตนเองได้ ถ้าหากจงใจที่จะเอาชนะ ใจคิดอยู่เหนือลม คิดจะอยู่หัวแถว อย่างนั้นช่วิตก็จะวุ่นวายหนักไม่เพียงกายใจจะเหน็ดเหนื่อยเท่านั้น รสชาติของชีวิต ก็ถูกทำลายไม่เหลือ           

           การบำเพ็ญของเซน ต้องมีใจคืนสู่ “ความไม่มี” จึงสามารถแผ่แสงสว่างและปัญญาอันไม่สิ้นสุดออกมาได้และสบาย “ไม่พบธรรมสักอย่างคือตถาคต ยังได้ชื่อว่ากวนอิมอีกด้วย”             

           การกำหนดธาตุแท้แห่งตนในท่ามกลางการดำเนินชีวิต รู้จักความปกติมีใจของ “ความไม่มี” จึงจะมีความสบายและว่าง ไม่ต้องไปอวดตนก็จะว่างสบายได้ ไม่ต้องไปหนักใจกับคำพูดคนอื่น เพราะฉะนั้นจึงไม่ทุกข์ เอาความไม่มีมาแปรเปลี่ยนกายใจให้สะอาดสงบ ให้ตนเองตื่นขึ้น ก็จะได้ประสบการณ์ถึง “ความไม่มี” ที่ไม่อยู่ในสภาวะโดดเดี่ยว ไม่เพียงทำให้หลงทาง ทั้งยังแจ้งในสัจธรรมของ “ความไม่มี” มากำหนดตนเองได้อย่างจริงจัง