เมตตา ยุติธรรม ธรรมะ คุณธรรม
พระวรวิสุทธิธรรมเจ้า
อะไรคือเมตตา ใจที่มีเวทนา จิตที่โอบอ้อมสงสาร ผู้ที่ปฏิบัติเมตตาธรรมก็ต้องปฏิบัติตามธรรมะของข้า หลักธรรมก็คือต้องคล้อยตามอารมณ์ของมนุษย์และต้องเข้ากับหลักธรรมฟ้าต้องสนองตามความต้องการของประชาราษฏร์ คือให้ความสะดวกโดยไม่ขัดต่อคุณธรรม ไม่ขัดต่อหลักธรรม เช่นที่ว่านี้ก็คือ เมตตาธรรม
อะไรคือยุติธรรม มีจิตใจที่กล้าหาญนุ่มนวล เป็นผู้ตรงไปตรงมา เปิดเผยโปร่งใส ไม่หดหัวโอนอ่อน ไม่เอนเอียงไม่เห็นแก่ตัว ค้ำชูให้ตรง แม้ภูผาจะถล่มทลายต่อหน้า เลือกระทิงสะกดอยู่ด้านหลัง นารีทรัพย์สินมาหลอกล่อก็ไม่หวั่นไหว ผดุงยุติธรรมแน่วแน่ พวกอันธพาลหัวหดวีรชนยอมสยบ ดังนั้นผู้ยุติธรรมยืนหยัดสู้ฟ้า ผู้ที่มีความยุติธรรมนั้นผีเจ้าไม่กล้ารุกราน ผงาดดุจดวงตะวันและดวงดาว อยู่คู่พื้นน้ำและขุนเขา ดังนั้นผู้ผดุงความยุติธรรมเป็นที่ชื่นชอบได้รับความเคารพจากชนรุ่นหลัง นี่ก็คือความยุติธรรม
อะไรคือธรรมะ ธรรมะนั้นเป็นมูลกำเนิดของสรรพสิ่ง เป็นอันดับแรกของจริยธรรม ความเจริญเติบโตของสรรพสิ่งในจักรวาลนี้ไม่อาจพ้นไปจากธรรมนี้ ถ้าอยู่กับมนุษย์ธรรมะคือระเบียบแบบแผนเป็นบรรทัดฐานของชีวิตมนุษย์ในโลก หากมนุษย์สูญเสียธรรมะ การฟูเฟื่องทั้งปวงก็ไร้ความหมาย สรรพสิ่งกับหมู่มนุษย์ก็จะประพฤติขัดหลักธรรม ดังนั้นจึงกล่าวว่า “ธรรมะคือเข็มทิศของมนุษย์” ไม่เฉไม่คลาดเคลื่อนจะดำเนินไปตามฟ้าดิน
อะไรคือคุณธรรม คุณธรรมบังเกิดขึ้นจากใจแล้วปฏิบัติสู่ภายนอก คือซ่อนเร้นอยู่ภายในแต่กระทำไปตามธรรมชาติ ดังนั้นปราชญ์สมัยก่อนจึงกล่าวว่า “คุณธรรมและธรรมะไม่อาจหลีกห่างไปได้” เพราะฉะนั้น ตั้งแต่โบราณมาแล้ว คุณธรรมและธรรมะจะอยู่ด้วยกันอย่างแนบแน่น ธรรมะก็จะไม่ห่างจากคุณธรรม คุณธรรม ก็ไม่ห่างจากธรรมะเลย
