มหาโพธิสัตว์กับจุลโพธิสัตว์

พระมัญชุศรีโพธิสัตว์

      “การทนทุกข์ในทุกข์ได้หมด จึงจะเป็นคนเหนือคน” ด้วยเหตุนี้ตั้งแต่อดีตสู่ปัจจุบัน ปราชญ์เซียนพุทธในอดีต ไม่ใช่เพราะทนทุกข์ในทุกข์ได้หมดหรอกหรือ จึงสามารถสำเร็จถึงเป้าหมายในการฉุดช่วยสั่งสอนกล่อมเกลาโลก ปัจจุบันการสั่งสอนกล่อมเกลาด้วยคุณธรรมก็เช่นเดียวกัน หากไม่ผ่านความร้อนหนาวยากลำบากทุกรสชาติของมนุษย์มาแล้ว จะมีใจที่ผ่านพ้นโลกียะได้อย่างไร หากไม่มีใจที่จะก้าวพ้นโลกียะแล้ว จะมีใจที่จะปฏิบัติบำเพ็ญธรรมได้อย่างไร หากไม่มีใจที่จะปฏิบัติธรรมแล้วจะอดทนขยันฝึกธรรมได้อย่างไร หากไม่มีความสุขประจักษ์ธรรมแล้วจะมีสติปัญญาตรัสรู้ได้อย่างไร หากไม่มีสติปัญญาตรัสรู้ จะมีใจของโพธิสัตว์ได้อย่างไร หากไม่มีใจของโพธิสัตว์แล้ว จะมีจิตเมตตาได้อย่างไร หากไม่มีจิตเมตตา จะมีความกรุณาฉุดช่วยโลกได้อย่างไร        

        ดังนั้น “ผู้กรุณาเหน็ดเหนื่อยมาก” แท้จริงเป็นเรื่องธรรมชาติเพราะผู้กรุณาไม่กล้าทำเพื่อตนเอง อาทิเช่น พระโพธิสัตว์กวนอิมตั้งปณิธานว่า หากเวไนย์สัตว์ทั้งหลายยังฉุดช่วยไม่หมด ไม่ขอสำเร็จเป็นพุทธะ พระกษิติครรภ์โพธิสัตว์ตั้งปณิธานว่าหากนรกไม่ว่างเปล่าไม่ขอสำเร็จเป็นพุทธะ เรื่องเหล่านี้เป็นการกำเนิดใจโพธิสัตว์สูงสุด        

        แต่ทว่า ปัจจุบันท่ามกลางสิ่งแวดล้อม จะค้นหาคนที่เป็นโพธิสัตว์ได้อย่างไรมีก็เพียงแต่ใจของพ่อแม่ที่พอจะค้นหาจิตโพธิสัตว์ของแต่ละคนได้เพราะพ่อแม่นับตั้งแต่มีลูกตั้งท้องเกือบ 10 เดือน ภายหลังคลอดร้องอุแว้ ๆตั้งแต่ร้องอุแว้ ๆก็ฟูมฟักเลี้ยงดูบุตรที่ร้องงอแง จากบุตรที่ร้องงอแงเลี้ยงจนเป็นเด็กดื้อซน จากเด็กที่ดื้อซนก็เลี้ยงโตเป็นเด็กวัยรุ่น จากเด็กวัยรุ่นก็อบรมสั่งสอนจนเป็นหนุ่มสาว กับช่วงเวลาเหล่านั้นที่ตรากตรำจิตวิญญาณ ลำบากลำบน จนยากที่จะคำนวนได้หมด และก็ยากที่ตอบแทนคุณได้หมด เหตุนี้ในคัมภีร์กวีนิพนธ์มีคำ ๆ หนึ่งว่า “อยากตอบแทนพระคุณ ฟ้าเวิ้งว้างไม่สิ้นสุด” หมายความว่าพระคุณอันยิ่งใหญ่ของพ่อแม่ เหมือนพระคุณของฟ้าดินที่ไม่มีสิ้นสุด เพราะฉะนั้น พ่อแม่จึงเป็นจุลโพธิสัตว์ของเรานั่นเอง เซียนพุทธเป็นมหาโพธิสัตว์ของชาวโลก        

        เช่นนั้นแล้ว การไหว้พระบูชาพุทธ อันดับแรกที่สำคัญคือปริมาณใจที่เสมอภาค มีใจที่เสมอภาคก็คือใจโพธิสัตว์ ดังนั้น ผู้บำเพ็ญธรรมอันดับแรกที่สำคัญรากฐาน อะไรคือรากฐาน ท่านขงจื่อกล่าวว่า “กตัญญู รักพี่น้อง เป็นรากฐานของมนุษย์”          

        แต่ผู้บำเพ็ญธรรมในปัจจุบัน ส่วนใหญ่จะดูแคลนหลักธรรมนี้จะไม่สนใจมหาโพธิสัตว์ แต่สนใจจุลโพธิสัตว์ ถ้าไม่ดูแคลนมหาโพธิสัตว์ก็ดูแคลนจุลโพธิสัตว์ อย่างนี้จะเรียกว่าเสมอภาคได้หรือนี่ จะยกย่องว่าบำเพ็ญรากฐานหรือ        

        ผู้บำเพ็ญธรรมในปัจจุบัน ส่วนใหญ่จะมีใจที่แบ่งแยก กลายเป็นถอยห่างจากธรรม เพราะฉะนั้นถ้าคนต้องการบำเพ็ญธรรม จะต้องคอยสำรวจตนเองว่าได้ดูแคลนความกตัญญูหรือไม่ มีใจคิดแบ่งแยกหรือไม่ ให้สำรวจตนเองบ่อย ๆ พิจารณาตน นี่ก็เป็นอีกวิธีหนึ่งของการ “ประจักษ์ใจแจ้งจิต” อย่าแสวงหาเพียงก้าวเดียวก็จะขึ้นสวรรค์ แต่ควรแสวงหาไม่ให้อายฟ้าดิน นี่ก็คือการฝึกธรรมที่ใจควรแสวงหาเอย